حضور در مساجد ، ٢٧٠ _ سلسله مباحث شرح صحیفه سجادیه : شنبه شب ها _ مسجد شامخی _ جلسه یازدهم : ١۴ / ٧ / ١۴٠٣
امام جمعه کاشان : ایه صلوات ، کامل ترین و نهایی ترین مرحله اسلام را همیشه به ما تذکر می دهد
حجت الاسلام سید سعید حسینی در یازدهمین جلسه مباحث شرح صحیفه سجادیه اظهار داشت : در جلسه قبل درباره این عبارت دعا صحبت کردیم « وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ فَتَحَ لَنَا مِنْ أَبْوَابِ الْعِلْمِ بِرُبُوبِيَّتِهِ » خدایا شاکریم از این که باب هایی از علم و ربوبیت خودت را به ما نشان دادی . ربوبیت یعنی سوق دادن اشیاء به سمت کمال خودشان و ربّ و مربی به کسی می گویند که شان او سوق دادن اشیاء بسوی کمال و تربیت آنان است . به تعبیر شهید مطهری ره ، ربّ معادل فارسی ندارد بلکه چند کلمه با هم ، معنای کلمه ربّ عربی را می دهد ، کلمات ، خداوندگاری ، صاحب اختیاری ، تکمیل کننده ، پرورش دهنده . این چهار معنا ، ربّ در عربی است . ایت الله جوادی در تسنیم به نکته دقیقی که در قران امده اشاره می کند و می فرماید ، ربّ و ربوبیت در قران به دو گونه آمده است ، ربوبیت خوب و ممدوح و ربوبیت بد و مذموم . ربوبیت مذموم ، به آنجایی می گوید که ، به کسی که خودش را ربّ می نامد ، جاهلانه و ظالمانه ، تمام کسانی که پشت سر او هستند را به جهنم می برد . مانند فرعون که می گفت « انا ربکم الاعلی » . ادعای ربوبیت داشت ، می گفت ، من هم همه را پرورش می دهم و به تکامل می رسانم اما قران می فرماید ، او قوم خودش را بسوی جهنم می برد . در مقابل ربوبیت بد ، ربوبیت عادلانه ، عالمانه و رحیمانه داریم که ان ربوبیت ، الله تعالی می باشد . قران در آیه ۴۶ سوره فصلت می فرماید « وَمَا رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ » خداوند ، به عبید خودش ذره ای ظلم نمی کند .
وی گفت : امام سجاد ع می فرماید ، خدایا شاکریم از این که باب هایی از علم به ربوبیت خودت را به ما نشان دادی ، من فهمیدم تو رب العالمین هستی . مرحوم سید علی خان می فرماید ، علم در این جا می تواند سه معنا داشته باشد :
١ _ علم بدیهی ، یعنی برای بعضی خیلی واضح است که خدا امور را هدایت می کند . وی با ذکر روایتی گفت ، پیامبر ص به یک پیرزن بی‌سوادی رسیدند که چرخ ریسندگی داشت . فرمودند : مادر ، خدا را داریم ؟ پیرزن گفت: آری . فرمودند : چگونه خدا را شناختی ؟ پیرزن دست از چرخ ریسندگی کشید . چرخ ریسندگیِ ساده ایستاد . عرض کرد : یا رسول‌الله ، یک چرخ ریسندگیِ به این سادگی ، نیاز به منِ پیرزن ضعیف دارد که آن را به حرکت درآورم . این عالم با این عظمت ، مگر می شود مدبّر نداشته باشد
٢ _ علم نظری و اکتسابی ، باید انسان فکر کند و دقت کند . وی برای عظمت خداوند به داستان زینب عطاره اشاره نمود
٣ _ علمی که مشاهده کند و شهود داشته باشد . دست خداوند را بتواند در تدبیر عالم ببیند . وی گفت ، اگر بخواهیم ، با استفاده از ایات قران ، دستِ تدبیر خدا را در امور عالم بینیم به آیه ١١ سوره رعد اشاره می کنیم که می فرماید ، همه ما محافظ داریم « لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ » برای انسان فرشتگانی است که او را حفظ می کنند ، از روبرو و پشت سر او را حفظ می کنند . علامه می فرماید ، فرشتگان فقط جسم ما را حفظ نمی کند . انسان فقط این هیکل و این جسم و بدن مادی نیست . انسان موجودی مرکب از جسم و روح است. علامه می فرمایند ، اصل وجود ما روح است و فرشتگانِ محافظ که جزو اوامر الهی در تدبیر عالم هستند ، یکی از کارهای انها حفظ روح ما در تطّورات مختلف می باشد تا به مرحله کمال برسد .
ما نسبت به علی ع و پیامبر ص به این مرحله برسیم که وقتی دستور دادند ، یک ذره تردید نکنم که دستور پیامبر ص و علی ع همان دستور خداوند است .
امام جمعه کاشان گفت : امشب این عبارت دعا را توضیح می دهیم « وَ دَلَّنَا عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ ، وَ جَنَّبَنَا مِنَ الْإِلْحَادِ وَ الشَّكِّ فِي أَمْرِهِ » خدا را شاکریم که ما را راهنمایی کرد که ما در توحیدش اخلاص داشته باشیم ، و ما را دور کرد ، که نسبت به امر خداوند انکار و تردید نداشته باشیم . جایی که بحث توحید و مراتب توحید را خوب بیان نموده است ، تفسیر المیزان ذیل ایه ١٣٢ بقره است « وَوَصَّىٰ بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَىٰ لَكُمُ الدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ » حضرت ابراهیم و حضرت یعقوب فرزندان خود را به دین سفارش فرمودند و گفتند ، خدا برای شما دین را برگزید ، نمیرید مگر با اسلام . علامه ره ذیل این ایه بحث زیبایی را در المیزان جلد یک صفحه سیصد در رابطه با مراتب اسلام و ایمان دارد .
وی افزود : علامه می فرماید ، از مجموعه روایات چهار مرحله برای اسلام و دین بدست اورده ام :
مرحله اول : ١ _ اسلام اول : در این مرحله اوامر و نواهی خداوند را قبول کنیم در ظاهر با شهادتین زبانی . زبان بگوید « اَشْهَدُ اَنْ لا اِلَهَ إِلاَّ اللّهُ ، اَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ » . در این مرحله می خواهد قلب قبول بکند یا قبول نکند . این مرحله اسلام است . با زبان شهادتین را بگوید ولو غیر واقعی . قران در این رابطه به ایه چهارده سوره حجرات اشاره می کند « قالَتِ الْأَعْرابُ آمَنَّا قُلْ لَمْ تُؤْمِنُوا وَ لكِنْ قُولُوا أَسْلَمْنا » اعراب باديه‌نشين گفتند : ما ايمان آورده‌ايم ، به آنان بگو : شما هنوز ايمان نياورده‌ايد ، بلكه بگوئيد : اسلام آورده‌ايم « این اسلام اول است » همین مرحله باعث می شود که ازدواج و نکاح با این ها حلال شود ، از مرغ و گوسفندی که ذبح کنند می توانیم استفاده کنیم ، با انها دست بدهیم ، نجس نیستند . احکام اسلام بر این ها بار می شود
٢ _ مرحله دوم ، ایمان مرتبه اول نام دارد . قلب مضمون شهادتین را قبول کند بصورت اجمال . اجمال یعنی بصورت تفصیل نمی داند که رسالت پیامبر ص که پذیرفته است ، چه احکامی دارد . تفصیلا نمی داند ، نماز ، روزه ، حج ، امر به معروف و نهی از منکر چیست اما اجمالا می داند پیامبر ص مجموعه ای بعنوان رسالت را اورده است . در قلب بصورت اجمال ، شهادتین را بپذیرد . ایمان از صِرف زبان به قلب نفوذ کرد اما بصورت اجمال . و البته عمل هم بصورت اجمال به دنبال دارد .
٣ _ مرحله سوم ، ایمان مرتبه دوم است . ایمان انقیاد قلبی ، قلب بپذیرد . در مرحله دوم گفتیم اجمالی ، اما در اینجا تمام اعتقادات را بصورت تفصیلی می پذیرد و به دنبال ان اعمال صالح هم می اید . در این مرحله انسان بعضی مواقع گناه هم می کند . می داند نماز صبح و ظهر و مغرب چند رکعت است ، احکام روزه و فطریه و کفارات را می داند . می داند باید حق الناس را اگر می شناسد پرداخت کند و اگر نمی شناسد باید رد مظالم بدهد . علامه برای این مرحله به ایه ۶٩ سوره زخرف استناد می کند « الَّذِينَ آمَنُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا مُسْلِمِينَ » آنان كه به آيات ما ايمان آورده و همواره تسليم هستند . اسلام بعد از ایمان است .
۴ _ مرحله چهارم را اسلام آخر می گوید . انسان بپذیرد ، همان هایی که تسلیم شد ، هیچ شکی در ان انجام ندهد و با عمل خودش ، صداقت خود را نشان دهد . ایه پانزده سوره حجرات « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتابُوا وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ » مؤمنان، تنها كسانى هستند كه به خدا ورسولش ايمان آورده و دچار ترديد نشدند و با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهاد كردند . اينانند كه در ادّعاى ايمان راستگو هستند . همان اعتقادات تفصیلی و عقاید دینی را در زندگی می اورند یا مانند آیه ۶۵ سوره نسا « فَلا وَ رَبِّكَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّى يُحَكِّمُوكَ فِيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا فِي أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْتَ وَ يُسَلِّمُوا تَسْلِيماً » نه چنين است ؛ به پرودگارت سوگند ، كه ايمان واقعى نمى‌آورند مگر زمانى كه در مشاجرات و نزاع‌هاى خود ، تو را « پیامبر ص» داور قرار دهند ، ودر دل خود هيچ‌گونه احساس ناراحتى از قضاوت تو نداشته باشند و در برابر داورى تو هم كاملًا تسليم باشند . یا آیه ای که هر روز در ایه صلوات تکرار می کنیم « إِنَّ اللهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیما » . ایه صلوات ، کامل ترین و نهایی ترین مرحله اسلام را همیشه به ما تذکر می دهد .
وی گفت : می توانیم به مرحله چهارم برسیم . بزرگان ما ، علمای منطقه کاشان ، به جلوه ای از این مراحل رسیده اند . امروز بعد از ظهر خواهران کاشانی ، بصورت خودجوش ، به ما اعلام کردند که به دفتر ما می ایند تا طلا و زیور آلات خود را برای لبنان به جهت دستور مقام معظم رهبری که فرمودند ، جهاد و کمک همه جانبه لازم است و این یک مصداق برای آیه پانزده سوره حجرات « وَ جاهَدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ » است . وی گفت ، کاشان ١٨٢۶ شهید تقدیم اسلام نموده است . کمک های مالی زیادی کرده اید . یادم هست در قم ، اعلام کردند که مردم قم هزینه سه روز جنگ را تقبل کردند . در جلسه بعد از ظهر که عرض کردم دختر خانمی دستبند اشرفی مادرش « خانم نورانی » را اورده بود و تعریف نمود ، بعد از قبول قطعنامه 598 توسط امام ره و صدور بیانیه و گفتن این جمله که « ... شما عزيزان از هر كس بهتر مي دانيد كه اين تصميم براي من چون زهر كشنده است ولي راضي به رضاي خداوند متعال هستم...» در ١۵ مرداد سال ۶٧ در نامه ای به حضرت امام می نویسند ، پیام پر از درد و محنت شما در پذیرش قطعنامه 598 آسایش را از روح و جسم ملت ایران و مستضعفان جهان خصوصا خانواده شهدا گرفت . مطمئن باشید انها هم انگونه که فرمودید انرا مانند جرعه ی زهری نوشیدند ولی تحمل هر چیزی برای رضا خدا و مصلحت اسلام عزیز گواراست . وی گفت : در کنار نوشتن این نامه ، خانم نورانی ، دستبند خود را به حضرت امام اهدا می کنند ، و همچنین شش ماه حقوق خود را هم. نذر می کند . امام یک هفته بعد در تاریخ ٢۵ مرداد ، بعد از تحقیقی که بر عهده اقای عسکراولادی از این نامه گذاشته بود در جواب نامه خانم نورانی می نویسند ، نامه پر از احساس شما را خواندم ، از شما و افرادی مانند شما نمی دانم چگونه باید قدرانی کرد ، من که در مقابل این همه محبت و صفا غیر از تشکر و دعا کاری نمی توانم انجام بدهم ، دستبندت را برایت می فرستم تا از جانب من برای تو هدیه ای باشد و معادل آنرا با نذر همان حقوق شش ماه ، من خود به جبهه می فرستم ، از قول من به فرزندان عزیزت ، این فرزندان شریف ایران سلام گرم برسان، خدا یار و نگهدارت باد . دختر خانم نورانی دستبند را اورده بود که بعنوان سند افتخار نگهداری می کرد .
حجت الاسلام حسینی در این رابطه با اشاره به روایاتی گفت : یکی از مصادیق مرحله چهارم جهاد با مال است . پیامبر ص پیامبر ص می فرماید ، سه چیز از حقیقت ایمان است ، « ثَلاثَةٌ مِن حَقائقِ الإيمانِ : الإنفاقُ مِن الإقتارِ ، و إنصافُكَ النّاسَ مِن نَفسِكَ ، و بَذلُ العِلمِ لِلمُتَعلِّمِ » سه چيز از حقيقت هاى ايمان است : انفاق كردن در حال تنگدستى ، انصاف به خرج دادن با مردم و دانش بخشى به طالب دانش . معلمین و امام جماعت که مطلبی را فرا می گیرد و تعلیم می دهد از مصادیق حقیقی ایمان هستند . باز پیامبر ص می فرماید ، أرضُ القِيامَةِ نارٌ ، ما خَلا ظِلَّ المؤمِنِ فإنَّ صَدَقَتَهُ تُظِلُّهُ » زمين قيامت يكپارچه آتش است ولی جایی که مومن ایستاده است سایه است ؛ زيرا صدقاتی که داده است بر او سايه مى افكند . پیامبر ص در روایتی می فرماید « أيُّكُم مالُ وارِثهِ أحَبُّ إلَيهِ مِن مالِهِ ؟ قالوا : يا رسولَ اللّه ِ ، ما مِنّا أحدٌ إلاّ مالُهُ أحَبُّ إلَيهِ مِن مالِ وارِثِهِ قالَ : فإنَّ مالَهُ ما قَدَّمَ ، و مالَ وارِثِهِ ما أخَّرَ » كدام يك از شما مال وارثش را بيشتر از مال خود دوست دارد ؟ اصحاب عرض كردند : اى رسول خدا ، هيچ يك از ما نيست مگر اينكه مال خودش را بيشتر از مال و دارايى وارثش دوست دارد ، حضرت بعنوان یک معلم فرمود : مالِ هر كس همان است كه براى آخرت و عالم بقاء از پيش مى فرستد ، و مال وارثش آن است كه پس از خود بر جاى مى گذارد و می ماند . لذا پیشنهاد می کنم و شماره حساب هم اعلام کردیم ، کمک های خودتان را واریز کنید یا تحویل امام جماعت بدهید تا محضر مقام معظم رهبری ارسال کنیم ، امیرالمومنین علی ع در حکمت ١٣٨ می فرماید « مَنْ أَيْقَنَ بِالْخَلَفِ ، جَادَ بِالْعَطِيَّةِ » کسی که یقین داشته باشد خدا جایگزین می کند در عطای خودش جود و بخشش می کند . امام صادق ع می فرماید « إنّ الصَّدَقَةَ تَقضي الدَّينَ و تَخلُفُ بالبَركَةِ » صدقه دادن ، بدهى را اداء مى كند و بركت مى آورد .
امام جمعه کاشان در رابطه با اخلاص که در دعا امام سجاد ع « وَ دَلَّنَا عَلَيْهِ مِنَ الْإِخْلَاصِ لَهُ فِي تَوْحِيدِهِ » بیان شده است ، گفت : آیات دوم و سوم سوره زمر اخلاص را بیان نموده ، در ایه دوم می فرماید « فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّينَ » بندگی کن خدا را و دین خود را خالص کن ، علامه ذیل این آیه در المیزان جلد هفده صفحه ٢٣٢ می فرماید ، دین در این ایه دو معنا دارد ، ١ _ عبادت ، بندگی خالصانه ، نماز و تلاوت قرانت بخاطر خدا باشد ٢ _ دین در این جا می تواند سبک زندگی باشد . سبک زندگی ما دینی و خالص باشد ، به تعبیر قران در آیه١۶٢ سوره انعام « قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ » خواهران و برادران ما می توانیم . پیامبر ص به ابوذر سفارش می کند « لِيَكُن لَكَ في كُلِّ شَى ءٍ نِيَّةٌ صالِحَةٌ حَتَّى النَّومِ و الأكلِ » در هر چيز بايد نيّتى نيك داشته باشى ، حتّى در خوردن و خواب . هر کاری که انجام می دهیم ، صبح که از خواب بلند می شویم ، نماز شب و صبح را که می خوانیم ، سر کار می رویم ، خانم ها کارهای منزل را انجام می دهند ، شب که به خانه بر می گردیم و استراحت می کنیم و... نیّت صالح داشته باشیم . مغازه را باز می کنیم بخاطر خدا ، جنس را می فروشیم بخاطر خدا . برادران و خواهران ، می توانیم به این مراحل برسیم که شبانه روز ما به قصد قربت برای بندگی خدا باشد . اگر بندگی باشد ، عنایات امام زمان ع و اهل بیت هم می اید .
وی در همین رابطه با نقل خاطره ای از اقای مجتهدی گفت : زمانی ایت الله گلپایگانی ره به سرطان اثنی عشر مبتلا شدند ، انزمان از نظر پزشکی ضعیف بودیم و حتی دکتر عمومی ما از هند و پاکستان بودند . پزشکان اعلام کردند ایت الله گلپایگانی ره برای مداوا به انگلستان برود . سر تیم پزشکی ایشان دکتر باهر بود . ما اعزام شدیم ، آیت الله گلپایگانی ره در هواپیما بسیار درد داشت که حتی قسمتی کمی از پرتقال را به ایشان دادیم نگرفت ، پزشکان انگلستان ، آزمایش های ایران را قبول نکردند ، عکس و آزمایش گرفتند و تشخیص همان بود و باید عمل می شد . دکتر باهر می گوید ، تا حدود صبح کنار ایت الله گلپایگانی ره بود ، بعد خوابم گرفت ، رفتم تا استراحت کنم . بعد از مدت کمی برگشتم ، وقتی امدم ، ایت الله گلپایگانی درخواست غذا نمود ، تعجب کردم ، در هواپیما ، پرتقال استفاده نکرد . غذا را اوردند ، بعد به من گفت ، اقای باهر به پزشکان بگو ، یک آزمایش جدید بگیرند . ازمایش و عکس جدید گرفتیم ولی اثری از بیماری نبود و برگشتیم به ایران . به ایران که برگشتیم ، اقای مجتهدی من را احضار کرد ، نزد ایشان رفتم ، ایشان گفت ، شما که به انگلستان رفتید ، مردم امدند و درخواست دعا برای سلامتی ایت الله گلپایگانی نمودند . یک لحظه پرده ها کنار رفت ، دیدم امام زمان ع در بیمارستان انگلستان ، با ایت الله گلپایگانی است و ایشان دو زانو و مودب روبروی امام زمان نشسته است . شما بودید ؟ دکتر باهر با تعجب می گوید من ندیدم و نشنیدم ولی نیم ساعتی من برای استراحت بیرون رفتم و وقتی برگشتم دیدم وضع اقا فرق کرده است . این راه برای ما هم با عبودیت بدست می اید . عبودیت انسان را به این مقامات می رساند . باید بیشتر به مراقبت کنیم ، توصیه به تقوا توسط امام جمعه همین است . زبان را بیشتر مواظبت کنیم ، در منزل نسبت به خانواده ، در مغازه نسبت به مشتری و اداره و مسجد ، مواظب باشیم و خوش برخورد . در روایات داریم که بیشترین تبسّم برای پیامبر ص است . امام سجاد ع در دعای امشب فرمود ، خدا را شاکریم ، که ما را دلالت کرد بر اخلاص در توحیدش . مراتب توحید و اخلاص را بیان کردیم .