جلسه بیست و یکم از سلسه جلسات اخلاق با موضوع  تفسیر خطبه اول از نهج البلاغه شریف به تدریس حجت الاسلام حسینی دوشنبه 21 خردادماه 1403 بعداز نماز ظهر و عصر در مسجد بقیه الله دانشگاه برگزار شد.

در این جلسه ضمن مرور نکات جلسه ی قبل به ادامه ی تفسیر خطبه ی اول از نهج البلاغه پرداخته شد (ثمّ أنْشأسبْحانه ریحاً اعْتقم مهبّها و أدام مربّها و أعْصف مجْراها و أبْعد منْشأهافأمرها بتصْفیق الْماء الزّخّار و إثارة موْج الْبحارفمخضتْه مخْض‏ السّقاء و عصفتْ به عصْفها بالْفضاءتردّ أوّله -على‏- إلى آخره و ساجیه -على‏- إلى مائره حتّى عبّ عبابه و رمى بالزّبد رکامه .)

حجت الاسلام حسینی پس از بیان معانی عبارات افزودند:

مرحوم مغنیه در فی ضلال شرح نهج البلاغه می فرمایند : اعتقم از ماده ی عقیم است ، اعتقم مهبها یعنی خدا این باد را عقیم قرار  داد که باعث لقاح چیزی نمی شود(بادی آفرید که قدرت باروری ندارد).

آنچه که برای ما از این عبارت به دست می آید آن است که اسماء الهی دو دسته هستند :

    بعضی اسماء مهر هستند
    بعضی اسماء قهر

در دعای جوشن کبیر نیز هزار اسم خدای متعال را در این تقسیم بندی متوان گنجاند.

حجت الاسلام حسینی افزودند:

در رابطه با باد که اکنون عبارت آن را خواندیم در قرآن کریم نیز هر دو دسته باد ها آمده اند آیت الله جوادی در شرح سلونی ج1 ص 169 به این دو دسته اشاره میکنند و می فرمایند : همین باد میتواند از طرف خدا برای قهر باشد ( سوره ی ذاریات آیه ی 41 : برای قوم عاد فرستادیم الریح العقیمه)  یا از طرف خدای متعال برای مهر باشد ( سوره ی حجر آیه ی 22 : ارسلنا الریاح لواقح / سوره ی اعراف آیه ی 57 : هو الذی یرسل الریاح بشرا بین یدی رحمته ). به بیان دیگر اسماء مهر و قهر خداوند هم میتواند برای دنیا باشد و هم برای آخرت.

در این رابطه مثالی را بیان میکنیم که به درک بهتر از این موضوع کمک میکند : در دعا میخوانیم یا رحمان الدنیا و الاخره و رحیمهما ( ای خدایی که هم در دنیا و آخرت رحمت رحمانی و هم در دنیا و آخرت رحمت رحیمی داری)

رحمت رحمانی خدای متعال در دنیا به گونه ای است که همه ( هم مومنان هم کفار ) از آن بهره مند می شوند (آب ، غذا ، هوا و...)

در کافی شریف باب جود و سخاوت در رابطه با رحمت رحمانی خدای متعال در آخرت آمده که اگر یک کافر در دنیا به مومنی خدمت کند از آنجایی که بهشت بر کفار حرام است خدای متعال در روز قیامت به جهنم دستور می دهد که او را نسوزان فقط "هیدیه" کن یعنی بترسان ، امام صادق (ع) نیز می فرمایند : در همان جهنم  رزقش برایش می آید.

رحمت رحیمی خداوند اما ویژه ی مومنان و اهل تقوا می باشد ( کسی که دستورات خدا را انجام داده هم در دنیا و هم در آخرت رحمت رحیمی شامل حالش می شود)

یک مصداق رحمت رحیمی در دنیا توفیقی است که مومن برای کار خیر پیدا می کند.

 در آخرت نیز رحمت رحیمی بهشت است.

از طرف مقابل خداوند صفات قهر هم دارد منتهی همیشه اساتید به ما این تذکر را داده اند که این صفات قهر خدا ابتدایی نیست یعنی اینطور نیست که خدای متعال به کسی از ابتدا غضب کند.

همیشه قهر خدا کیفری است به معنای اینکه شخص ابتدا کار ناپسندی را انجام داده و بعد از آن خدای متعال او را کیفر کرده است .

 

بین دو دسته ی بیان شده از صفات ( صفات مهر و قهر ) خدای متعال میفرماید صفات مهر و رحمت بر صفات غضب سبقت دارد ( یا من سبقت رحمته غضبه) در واقع اساس آفرینش این عالم صفات مهر خداوند است.

در رابطه با انبیاء و اولیاء نیز ما معتقدیم که آنان مظهر اسما، و صفات خدا هستند ، منتهی گاهی اوقات در بعضی از اولیاء صفات مهر خدا جلوه میکند و و گاهی اوقات در ولی خدا بیشتر صفات قهر خدا جلوه میکند ، گاهی نیز ولی مظهر اسم اعظم میشود.

اگر می شنوید حضرت عیسی،یحیی و زکریا غلبه ی کارشان با اشک بوده این بدان معناست که بیشتر اسماء غضب و انتقام در آنها تجلی کرده و بیشتر خوفی هستند ، گاهی اوقات نیز ولی خدا بیشتر صفت مهر خدا در او تجلی کرده مثلا در مقابل خوف حالت بشارت دارد و در پایان نیز می دانیم که در راس انبیاء و اولیاء حضرت محمد (ص) و ائمه ی هدی هستند که مظهر هردو اسم اند.