جلسه بیستم از سلسه جلسات اخلاق با موضوع  تفسیر خطبه اول از نهج البلاغه شریف به تدریس حجت الاسلام حسینی دوشنبه 7 خردادماه 1403 بعداز نماز ظهر و عصر در مسجد بقیه الله دانشگاه برگزار شد.

در این جلسه ضمن مرور نکات جلسه ی قبل به ادامه ی تفسیر خطبه ی اول از نهج البلاغه پرداخته شد :  (ثمّ انشا "سبحانه" فتق الاجواء و شقّ الارجاء و سکائک الهواء ،‌  فأجرى فیها ماءاً متلاطماً تیاره، متراکماً زخاره .....)

آیت الله مکارم در شرح نهج البلاغه و در رابطه با عبارت فوق می فرمایند: این جملات نهج البلاغه نشان می دهد نخستین آفرینش در جهان ماده چه چیزی بوده است ، در این قسمت حضرت امیر (ع) به این سوال پاسخ می دهند و می فرمایند: اولین آفرینش ، فضای جهان بوده است ، فضایی که استعداد برای کهکشان ها و سیارات و منظومه ها دارند.

در این رابطه نیز آیت الله مکارم مثال نقاشی را میزنند که برای کشیدن یک نقاشی بزرگ در ابتدا صفحه ی کاغذ وسیعی را آماده می کند.

آیت الله جوادی آملی در شرحشان  به نام سلونی قبل ان تفقدونی ج1 ص 161 می فرمایند: امروز دانشمندان به این حقیقت رسیده اند که آب تشکیل شده  از هیدروژن و اکسیژن است، آفرینش موجودات سپهری و آسمان نیز از هوا و توده ی بخار آغاز شده است  که حضرت امیر هم در این عبارات به این نظریه ی دانشمندان اشاره کرده اند.

کلام امیر المومنین  در این عبارت شرح آیه ی 30 سوره ی انبیا است ، در آن زمان یک تفکر مادی وجود داشت که مادی گرایان خالقیت خدا را قبول داشته اند ولی تدبیر عالم را در دست آلهه میدانستند ، خداوند متعال این تفکر را در آیه ی 30 سوره انبیاء نقض میکند و می فرماید : أولمْ یر الّذین کفروا أنّ السّماوات والْأرْض کانتا رتْقًا ففتقْناهما

در المیزان ذیل این آیه ی شریفه داریم : رتق به معنای اتصال دو چیز است و فتق یعنی جداسازی ، خداوند متعال در اینجا میفرماید آسمانها و زمین رتق بوده اند (متصل بوده اند  ) ما آنها را فتق کردیم .

تفسیری که آیت الله مکارم ذیل آیه ی 30 انبیا دارند می فرمایند 3 نظریه برای این رتق و فتق وجود دارد:

نظریه اول : مجموعه جهان ماده یک  توده ای از بخار بوده  سپس در اثر انفجارات درونی  تجزیه شده و منظومه ی شمسی و کهکشان ها و امثالهم به وجود آمده است (رتق منظور همان بخار سوزان ، فتق منظور آن انفجار درونی)

 

 نظریه دوم : جهان ماده ، یک ماده ی واحد به هم پیوسته بوده است ،سپس آن ماده ی واحد با گذشت زمان از هم جدا شده اند و ترکیبات جدیدی به وجود آمد و تبدیل به انواع جمادات ، حیوانات ،موجودات آسمانها و زمین و... شده اند (رتق منظور یک ماده ی واحد ، فتق گذر زمان )

 

نظریه سوم : در روایات ما و از جمله در تفسیر قرآن آمده که شخصی نزد امام باقر (ع) آمد و از ایشان شرح آیه ی 30 سوره ی انبیا را خواستند و گفتند آیا این آیه به آن معناست که آسمانها و زمین به هم چسبیده بوده است ؟ امام باقر فرمودند : منظور از رتق برای آسمان یعنی از آسمان باران نمی آمد ، و برای زمین نیز یعنی در آن گیاهی رویش نداشت و فتق آنان نیز به معنای بارش باران و روییدن گیاهان است.

حجت الاسلام حسینی ضمن بیان موارد فوق نکته ای را نیز متذکر شدند: که درادامه ی بیان مسئله ی اولین آفرینش در جهان ماده ، بحث دیگری هم وجود دارد به نام اولین مخلوق در عالم ،که در این زمینه نظریات متفاوت است از جمله ذیل آیه ی 75 سوره ص که مرحوم علامه طباطبائی و شبر می فرمایند  "العالین" موجوداتی هستند که مقامشان  از امر "اسجدو" بالاتر بوده است و در روایت می فرمایند که آنان محمد و آل محمد بود ه اند.

خداوند ازنکات مهم در آفرینش آسمانها و زمین در هدف خلقت را یک هدف علمی در آیه ی 12 سوره طلاق بیان میفرمایند و یک هدف عملی در آیه ی 56 سوره ی ذاریات آورده اند ، در هدف علمی خلقت میفرمایند آن خدا خدایی است که آفرینش را انجام داه تا ما به یک شناخت از خدا برسیم ( هدف معرفت الله است ) ، هدف عملی خلقت نیز به بیان ساده "عبودیت" است (تسلیم خدای متعال بودن)