امام جمعه کاشان : حکم قصاص در احکام الهی مکمّل توبه واقعی افراد و برای ارامش در ابدیت و جهان اخرت است
خطبه اول : نماز جمعه، مورخ : 1402/3/19
بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيمِ
اَلْحَمْدُ وَ الثَّناءُ لِلّهِ رَبِّ العالَمین وَ الصّلوة وَ السّلام علي خَيرَخَلقه و اَشرفِ بَريّته مُحمّد ابنِ عَبداللّه صَلّي اللّه عليه و آله و سَلّم وَ علي اَهلِ بَيتِه الطيّبين الطاهِرين سِیَّما بَقیّة اللّهِ فی الارضین و لَعْنَةُ اللّهِ عَلَي أعْدآئِهِمْ أجْمَعينَ إلَي يَوْمِ الدّين
( اُوصیَکُم عِبادَالله وَ نَفسیِ بِتَقوَی اللّه ) بندگان خوب خدا، برادران، خواهران و جوانان ، خودم و شما را به رعایت بیشتر تقوای الهی یعنی انجام واجبات و ترک محرمات توصیه می کنم، و در مرحله بعد به اندازه توان مستحبات را انجام بدهیم و مکروهات را ترک کنیم، امروز شصت و دومین خطبه ما در کاشان مُکرّم است. محضر صحیفه سجادیه می رویم و در هشتمین جلسه، دعای بیستم صحیفه سجادیه دعای ( مَكَارِمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَرْضِيِّ الْأَفْعَالِ ) را خدمت شما عرض می کنم : ( اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الاِهْتَِمامُ بِهِ ) خدایا، از هر چه که غم و غصه آن، من را بخودش مشغول نموده مرا کفایت کن، به تعبیر بعضی دیگر از مترجمین ، از هر گِره ای که فکر ان گِره، ذهن مرا مشغول نموده، خدایا، ان گِره را باز کن.
یکی از بهترین شرح های صحیفه سجادیه شرح ریاض السالکین تالیف مرحوم سید علی خان کبیر است ، ایشان در توضیح این عبارت می فرمایند: کفایت یعنی : « الكفايه قيام شخص مقام آخر في قضاء حوايجه» یک نفر جای دیگری کار را انجام بدهد . تو کفایت کن از من، یعنی به جای من ان کار را انجام بده، در این جا عبد به خداوند عرضه می دارد ، خدایا تو خودت بر عهده بگیر ، هر کاری که ذهن مرا مشغول کرده است و باعث شده است که تمام ذهنم به سوی او برود و آن اشتغالات ذهنی مرا از طاعت و عبادت تو باز می دارد. خدایا، ان اشتغالات ذهنی مرا را برطرف کن، که تمام توجه من به سوی تو باشد، « تول كفايتى فى كل امر يشغلنى اهتمامى و اعتنائى به عن طاعتك و عبادتك، حتى لا يكون لى توجه و التفات الى غير وجهك الكريم » . این توضیح مرحوم سید علی خان است.
مرحوم ایت الله انصاریان هم در شرح خودش بر صحیفه می فرماید : زمان و ساعت، گوهری است گرانبها که خداوند به ما داده است. گاهی اوقات انسان یک اشتغال فکری دارد، اشتغالات بدنی، مانند بیماری، اشتغالات اجتماعی و خانوادگی مانند، بیماری یکی از اعضای خانواده یا اقساط بانکی دارد. تمام این اشتغالات مانع می شود، انسان وظایف اصلی بندگی خود را انجام دهد . ما بندگان به خدا می گوئیم، خدایا تمام اشتغالات ما را خودت کفایت کن تا ما وظیفه اصلی خود را انجام بدهیم. همسر در منزل یکی از مهمترین وظایفش همین است. فراهم کردن ارامش، مرحوم علامه طباطبایی می گوید اگر من موفق شدم تفسیر المیزان را بنویسم بخاطر ارامشی بود که همسرم در منزل ایجاد نمود، اقای حیدری کاشانی در مجلس ختم همسر ایت الله اراکی گفت : نیمی از ثواب های شما مربوط به همسرتان است. بخاط تالیف، عبادات و اقامه نماز ها، بعد از منبر ایت الله اراکی به اقای حیدری کاشانی گفت، کم گفتید، نصف را کم گفتید تمام ثواب ها من مربوط به خانمم هست. ( اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اكْفِنِي مَا يَشْغَلُنِي الاِهْتَِمامُ بِهِ ) خدایا، از هر چه که غم و غصه آن، من را بخودش مشغول نموده مرا کفایت کن.
حجت الاسلام حسینی گفت : بحث محوری و مستمر ما ایه قران بود و در تفسیر ایات در خطبه های نماز جمعه به ایه 54 سوره بقره رسیدیم : « وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بارِئِكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» بیاد اورید زمانی که حضرت موسی به قوم خود بنی اسرائیل گفت: اى قوم من! شما با گوساله پرست شدن ، به خود ستم كرديد. پس به سوى خدای خالق و بارئ خود توبه كرده و باز گرديد و يكديگر را به قتل برسانيد، اين كار براى شما در پيشگاه پروردگارتان بهتر است، پس خداوند توبه‌ى شما را پذيرفت، زيرا او توبه‌پذير مهربان است. این ایه را بیشتر دقت کنید. چند نکته را عرض می کنم.
نکته اول : خداوند در این جا از لسان حضرت موسی به همان افراد گوساله پرست از عبارت لِقَوْمِهِ استفاده می کند. یعنی درست است که، مرتد و از دین خدا خارج شدند و مشرک شدند، اما حضرت موسی از عاطفه استفاده می کند. « يا قَوْمِ » ای قوم من، این تعبیر عاطفه آمیز یعنی حکمی که بعداً از سوی خداوند صادر می شود این حکم اگر چه ظاهرش خشنونت است ولی باطنش رحمت است. شرک شما را می خواهد تطهیر کند تا در ابدیت راحت باشید.
نکته دوم : در دنیا ممکن است در یک منزل، مشرک با موحّد کنار هم زندگی کنند. در یک شهر، اهل کتاب، مسیحی و یهودی با هم باشند در یک کوچه همسایه مسلمان و شیعه باشد و همسایه او اهل کتاب و مسیحی و کافر به پیامبر اکرم ص باشد. این در دنیاست. اما در آخرت، امکان ندارد مومن در کنار مشرک باشد. در ایه 59 سوره یس « وَ امْتازُوا الْيَوْمَ أَيُّهَا الْمُجْرِمُونَ» امروز جدا بشوید، هیچ مشرکی کنار مومن نیست
نکته سوم : تُوبُوا إِلى بارِئِكُمْ است. خدای متعال در این ایه دو بار از اسم « بارئ» استفاده نموده است « بارئ » از اسماء الله است. در ایه 24 سوره حشر امده است : « هُوَ اللَّهُ الْخَالِقُ الْبَارِئُ الْمُصَوِّرُ ۖ لَهُ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ».« بارئ» یعنی چه؟ بارئ، یعنی خالقی که حساب گر و اندازه گیر است. خداوند از روی حساب و کتاب این کلمه را بکار برده است. و حضرت موسی آنرا فرموده است. فَتُوبُوا إِلَىٰ بَارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذَٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بَارِئِكُمْ ، یعنی ای بنی اسرائیل، خدای شما، خدای حساب گر است. در بدن شما اعضایی قرار داده است که تمام نیازهای درونی شما را برای ادامه زندگی و عمر طولانی قرار داده است، همه راه هایی که با ان می توانید به مقصد عالی برسید در بدن شما قرار داده است، این خداوند بارئ» است، حساب گر و خالق است. انچه که خلق کرده است دقیق، منظم و روی حساب و کتاب است. شما این خدا را باید پرستش می کردید نه گوساله ای که معروف به کودنی است. این لفط را خداوند عمداً بکار برده است. دوبار هم استفاده نموده است. یک بار مفسرین می گویند، بخاطر این که به بنی اسرائیل بفهماند، گوساله پرستی شما ظلم است و تقبیح می شود ، یک بار هم برای این که، برای حکمی است که خداوند بعدا فرموده است که توبه کنید و به قتل برسانید خود را، این حکم حکیمانه است و تحسین می شود. پس یک بار، خداوند برای تقبیح گوساله پرستی لفظ « بارئ» را بکار برده است و یک بار برای تحسین حکم تنبیهی.
نکته چهارم : فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ می باشد، این یعنی چه؟ این را بیشتر دقت کنید. المنار، برادران اهل سنت، این گونه معنا کرده اند، یعنی خودِ افراد گوساله پرست خودشان را به قتل برسانند و از بین ببرند . مفسران شیعه از جمله در تفسیر تسنیم، می فرمایند : فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ، معنای انتحار و خودکشی نیست بلکه « أَنْفُسَكُمْ » به معنای قوم، قبیله و خویشان است و استناد به ایه 49 سوره حجرات می کنند « وَلا تَلمِزوا اَنفُسَکُم » عیب یکدیگر را نگوئید. غیبت همدیگر را نکنید. در این ایه، کلمه « اَنفُسَکُم» به معنای خودِ فرد نیست. « وَلا تَلمِزوا اَنفُسَکُم » یعنی نسبت به برادران دینی، بَّعْضُكُم لِبَعْضٍ، « وَلا تَلمِزوا اَنفُسَکُم ». همچنین آیه، « وَيْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ» عیب نگوئید، نه این که عیب خودت را نگو، منظور عیب خواهر و برادر دینی خود را نگوئید. پس کلمه « اَنفُسَکُم» در ایه به معنای برادران دینی بکار رفته است و به ان قرینه، می گویند « فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ» یعنی نفوس خویشان و اقربا
امام جمعه کاشان در ادامه بیان داشت : برای این که پذیرش این حکم خداوند مقداری در ذهن ما اسان بشود، از مساله ارتداد یا قتل نفس کمک می گیرم. در تاریخ هشتم اردی بهشت 1402در سبزوار جنایتی انجام شد. جوانی بنام الداغی دارای دختر پانزده ساله، لیسانس معماری، ورزشکار و بازیکن سابق هندبال کشور و 46 ساله در یکی از خیابان‌های سبزوار وقتی آزار و اذیت دو جوان نسبت دو دختر را می‌بیند از باب غیرت به سمت آنها می‌رود تا از دختر شیعه دفاع کند تا او را برای فحشا نبرند اما اوباش وارد درگیری شده و او را مورد اصابت ضربات مکرر چاقو از سینه و چاقو قرار می‌دهند. حکم کسی که چاقو زد چیست؟ فرض کنید، فرد شرور واقعا به درگاه خداوند توبه کرده باشد و پشیمان شده باشد. ایا با این توبه در اخرت او اهل بهشت است؟ جواب خیر است مکمّل توبه قاتل الداغی یا شهید ارمان، اجرا حکم اعدام است، مگر این که صاحب خون رضایت بدهد. پس حکم اعدام برای این قاتل در ظاهر خشونت است اما باطن این حکم، در صورت توبه نمودن واقعی، رحمت است که در اخرت در امان است. این جا هم بزرگان تفسیر از روایات این استفاده را کرده اند، دو نوع « فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ » در روایات امده است، مکمّل توبه و استغفار انها این بود که حکم اعدام دست جمعی برای ان هفتاد هزار نفر اجرا بشود. در تفسیر شریف صافی امده است که این هفتاد هزار نفر پشت سر حضرت موسی نماز خواندند، بعد از نماز حضرت موسی فرمودند صورت خود را بپوشانید و شما که از دین مرتد شده اید اعدام دست جمعی کنید. حدود ده هزار نفر که کشته شدند، خدای متعال بقیه را عفو نمود. روایت دیگری داریم که مرحوم شُبّر به این استناد می کنند و در مجمع البیان امده است، می فرمایند، کسانی که گوساله پرست نشدند، انها اعدام دست جمعی را نسبت به خاطیان انجام دادند در هر صورت، حکم مکمّل، توبه است برای این که ابدیت انها در راحتی و اسایش باشند
امام جمعه کاشان افزود : پس با توجه به این مطالب ایه شریفه را مرور کنیم. « وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ يا قَوْمِ إِنَّكُمْ ظَلَمْتُمْ أَنْفُسَكُمْ بِاتِّخاذِكُمُ الْعِجْلَ فَتُوبُوا إِلى بارِئِكُمْ فَاقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ عِنْدَ بارِئِكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ» بیاد اورید زمانی که حضرت موسی به قوم خودش گفت، ای قوم من ( این عاطفه است) شما به خودتان ظلم کردید ( چقدر ایه و معجزه به شما نشان دادم، شما را از رود نیل عبور دادم و تمام فرعونیان غرق شدند، شما بعد از عبور از رود نیل گوساله پرست شدید. خدای احد، قادر را کنار گذاشتید علیرغم این که هارون را جانشین خود قرار دادم و او را هم می خواستید به قتل برسانید ) به خودتان ظلم کردید. حالا با این ظلم به خودتان ، ایا دیگر توبه ندارید؟ چرا، هم باید توبه کنید و هم حکم اعدام دست جمعی برای این ارتداد باید برای شما اجرا شود تا ابدیت شما در ارامش باشد
خدایا، همه ما را عامل به احکام دین خود قرار بده
بِسم اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ : قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ، اللَّهُ الصَّمَدُ ، لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ